Zaktualizowano dnia 27 października 2022
Względem ubiegłych lat, w których notowano spadki zainteresowania literaturą, czytelnictwo w Polsce utrzymuje się aktualnie na stałym poziome. I choć w większości przypadków książki służą głównie rekreacji bądź edukacji, niektóre tytuły wykorzystywane są w celach terapeutycznych. Już kilkadziesiąt lat temu podczas poszukiwań właściwych działań w rehabilitacji osób z pewnymi ograniczeniami i niepełnosprawnościami zauważono pozytywny wpływ literatury w trakcie leczenia. Biblioterapia jest jedną z form pedagogiki specjalnej, której zadaniem jest przywrócenie do sprawności za pomocą dzieł literackich. Jej celem jest m.in. aktywizacja wrażliwości u osób z różnymi deficytami. Jak się okazuje, odpowiednio dobrana pozycja książkowa może pomóc osobom w różnym wieku i sytuacji.
Co to jest biblioterapia?
Biblioterapia jest stosunkowo młodą dyscypliną naukową, jednak termin ten pojawiał się w rodzimej literaturze już w latach 30. ubiegłego wieku. Nazwa pochodzi od greckiego biblion (oznaczającego książkę) oraz therapeo (z grec. „leczę”), co można przetłumaczyć na „wykorzystanie książki w leczeniu”. Z kolei pierwsze definicje biblioterapii, które uwzględniały prawidłowe znaczenie tego terminu, zaczęły pojawiać się w latach 70.
Biblioterapia – w zależności od różnych źródeł i ujęć – jest metodą leczenia, która polega na wykorzystywaniu książek oraz pozostałych materiałów literackich. Prowadzi do poprawy rozwoju, a także wzbogacania osobowości niepełnosprawnych osób, uspokaja i odpręża oraz aktywizuje pod kątem komunikacji z innymi. Największym atutem jest przekazywanie wzorców zachowań bohaterów konkretnych tytułów, które mogą doprowadzić do wyzwolenia tłumionych przez pacjenta uczuć i przeżyć czy rozwijania zainteresowań.
Biblioterapia – pozytywne skutki
W biblioterapii wykorzystuje się materiały w postaci:
- poradników i podręczników,
- poezji, opowiadań czy powieści,
- tekstów napisanych przez osoby, które dzielą się swoimi doświadczeniami (np. po przebytej ciężkiej chorobie).
Zajęcia z zakresu biblioterapii wpływają na sferę intelektu (usprawniają procesy psychiczne i poprawiają percepcję wzrokowo-słuchową), sferę emocjonalną (pomagają pokonać lęk i poprawić samopoczucie), a także na umiejętności współdziałania (literatura umożliwia m.in. przełamać niechęć do pracy).
Jakie grupy pacjentów obejmuje biblioterapia?
Metoda leczenia z wykorzystaniem literatury wykazuje wysoką skuteczność w przypadku osób, u których pojawiło się uczucie znudzenia, apatia, a także obniżenie poczucia własnej wartości czy bezpieczeństwa. Biblioterapia jest skuteczna m.in. w przypadku leczenia osób:
- starszych,
- z niepełnosprawnością intelektualną,
- niedostosowanych społecznie i uzależnionych,
- z problemami psychicznymi,
- z trudnościami w uczeniu się.
Nauczyciel bibliotekarz – prowadzący biblioterapię
Osoby zainteresowane tą niezwykle interesującą dziedziną zastanawiają się nie tylko co to jest biblioterapia, ale również zaciekawieni są uprawnieniami odnośnie prowadzenia zajęć z tego zakresu. Jak się okazuje, mogą być to jedynie osoby posiadające odpowiednie przygotowanie – zarówno merytoryczne, jak i praktyczne.
Jedną z osób uprawnionych do prowadzenia zajęć z obszaru biblioterapii jest nauczyciel bibliotekarz. Zatrudnieni na tym stanowisku muszą posiadać kwalifikacje, które można uzyskać realizując studia podyplomowe oferowane przez Wyższą Szkołę Kształcenia Zawodowego.
Bibliotekoznawstwo to kierunek o charakterze kwalifikacyjnym, który oprócz ogromnej dawki niezwykle przydatnej wiedzy pozwala zdobyć uprawnienia do pracy jako nauczyciel bibliotekarz prowadzący zajęcia z biblioterapii. Słuchacze podczas studiów nie tylko poznają wszystkie najważniejsze aspekty czytelnictwa, ale również zagadnienia związane z:
- historią bibliotek i książek,
- opracowywaniem formalnych zbiorów,
- usługami oraz marketingiem bibliotecznym,
- polską literaturą współczesną,
- metodyką pracy z czytelnikiem,
- edukacją artystyczną.
