Podejmowanie wszelkich decyzji w modelu pedagogicznym odnośnie tego, czego należy się uczyć i w jaki sposób, należy do nauczycieli. Uczniowie z kolei są odbiorcami zarówno wskazówek, jak i treści przekazywanych przez wykwalifikowanych pedagogów. W procesie kształcenia dzieci i młodzieży podstawowym źródłem motywacji są głównie nagrody i kary. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku osób dorosłych, którzy posiadają bardziej zróżnicowany zasób doświadczeń od dzieci. Subdyscypliną pedagogiki, która zajmuje się kształceniem dorosłych i ich motywacją jest andragogika, której aspekty poznają słuchacze zdobywając uprawnienia pedagogiczne dla nauczycieli przedmiotów lub zajęć prowadzonych w szkole podstawowej i ponadpodstawowej, oferowane przez Wyższą Szkołę Kształcenia Zawodowego.
Etapy edukacyjne w szkole
Zerówka i podstawówka
Obowiązkowa edukacja każdego z uczniów rozpoczyna się w wieku 5 lub 6 lat (w zależności np. od miesiąca urodzenia) pod postacią przygotowania przedszkolnego, potocznie nazywanego zerówką. Kształcenie w szkole podstawowej trwa 8 lat i jest podzielone na dwa etapy edukacyjne. Pierwszy etap obejmuje klasy I-III szkoły podstawowej, w której realizowana jest edukacja wczesnoszkolna oraz kształcenie zintegrowane. Drugi etap obejmuje z kolei klasy IV-VIII szkoły podstawowej, a także nauczanie przedmiotowe.
Szkoła średnia
Następnie uczniowie mogą wybrać pomiędzy 4-letnim liceum ogólnokształcącym lub 5-letnim technikum, w której realizowana będzie nauka ukierunkowana na daną specjalizację lub dziedzinę. Inną ścieżką jest nauka w szkole branżowej I stopnia, która realizuje kształcenie w obszarze zawodów wpisanych do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Nauka trwa 3 lata, a jej absolwenci mogą kontynuować naukę w szkole branżowej II stopnia trwającej 2 lata. Na tym etapie uczniowie zdobywają wiedzę z zawodu wybranego na I stopniu, jednak na poziomie technika.
Z kolei szkoła specjalna przysposabiająca do pracy jest przeznaczona dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, a także uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Nauka w tego typu placówce trwa 3 lata. Struktura szkolnictwa w naszym kraju obejmuje również 2,5 letnią szkołę policealną. Jest to placówka dla osób posiadających średnie wykształcenie. Nie jest wymagane posiadanie świadectwa dojrzałości, a szkoła pozwala zdobyć kwalifikacje zawodowe np. w profesjach, na które jest zapotrzebowanie w danym czasie.
Motywacja do nauki dzieci a osób dorosłych
W każdy etap edukacyjny opisywany powyżej uczniowie wchodzą z innym nastawieniem, predyspozycjami, celami oraz z różnym stopniem motywacji. Dziećmi i młodzieżą kieruje motywacja bezpośrednia, która wywoływana jest najczęściej przez naciski ze strony rodziców oraz nauczycieli. Bardzo istotny jest w ich przypadku system nagród i kar, rywalizacja o oceny z rówieśnikami i chęć zdobywania różnego rodzaju wyróżnień (np. w postaci dyplomów).
W przypadku osób dorosłych również występują czynniki zewnętrzne pod postacią chęci otrzymania awansu zawodowego, podwyżki wynagrodzenia czy lepszych warunków pracy. Duże znaczenie mają jednak motywy wewnętrze, w których to ambicja, odpowiedzialność, chęć wykazania się wysokimi osiągnięciami czy chęć zdobycia władzy kieruje osoby dorosłe do rozwoju edukacyjnego.
Nauka osób dorosłych a dzieci i młodzieży
Proces kształcenia dorosłych i dzieci jest bardzo podobny. Szczególnie jeśli uwzględni się mechanizmy poznawcze, a także sposób przyswajania nowej wiedzy oraz umiejętności. Kształcenie osób dorosłych ma jednak swoją specyfikę. Chodzi przede wszystkim o nagromadzony przez lata bagaż doświadczeń, przekonania, wiedzę, stereotypy czy rutynowe zachowania. To właśnie z tych względów trudniej jest im zdobywać nową wiedzę oraz umiejętności.
Według Malcolma Knowlesa, jednego z najważniejszych przedstawicieli andragogiki, ogromny wpływ
na nauczanie dorosłych ma:
- możliwość wyboru dziedziny, której chcą się uczyć,
- świadomość, czego potrzebują się uczyć,
- chęć i potrzeba nauki przez doświadczenie,
- podejście do nauki jak do rozwiązywania problemów.
Z tego względu bardzo popularnym mechanizmem jest doświadczenie, obserwacja, analiza, wnioski oraz teoria, a później testowanie w praktyce.
Kształcenie dzieci
Z kolei w szkole podstawowej wykorzystuje się różne techniki, które wspomagają proces kształcenia. Nauczyciele wykorzystują różne metody pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym – zabawy, techniki prezentowania i utrwalania treści językowych, a także techniki pomagające utrzymać dyscyplinę oraz skupić uwagę dzieci. Zmobilizować się do nauki pozwala dzieciom dobra organizacja czasu lekcji oraz odpowiednie ich zaktywizowanie. W nauce przedmiotów ważna jest więc forma – nauczyciel musi zadbać o różne prezentacje, pokazy czy zorganizować prace w parach lub grupach.
Uprawienia pedagogiczne – studia podyplomowe dla nauczycieli
Wyżej opisane techniki poznają osoby, które chcą zdobyć uprawnienia pedagogiczne wymagane dla nauczycieli szkół podstawowych i ponadpodstawowych. W trakcie nauki zdobędą wiedzę nie tylko z obszaru andragogiki. Studia podyplomowe dla nauczycieli przygotują ich również z takiego zakresu, jak m.in.:
- etyka zawodu nauczyciela,
- psychologia dla nauczycieli,
- organizacja procesu nauczania i planowanie działalności dydaktycznej.
