W naszym kraju żyje ponad 3 miliony osób z niepełnosprawnościami. Dużą część stanowią osoby z ograniczeniami oraz deficytami na tle intelektualnym. Szacuje się, że co piąta osoba niepełnosprawna do 16. roku życia może być uczniem autystycznym lub z zespołem Aspergera. Nie oznacza to jednak, że grupa ta jest wykluczona z życia edukacyjnego. Wręcz przeciwnie – nauczyciele posiadający kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej dbają o prawidłowy rozwój uczniów borykających się z tego typu trudnościami. Asperger a autyzm – czym się od siebie różnią i jak wygląda praca z uczniami, u których je zdiagnozowano?
Niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim – charakterystyka
Uczniowie, u których stwierdzono niepełnosprawność intelektualną w stopniu lekkim cechują się niższym funkcjonowaniem intelektualnym niż przeciętny uczeń. Występują u nich co najmniej dwa zaburzenia umiejętności przystosowawczych związanych m.in. z:
- porozumiewaniem się,
- samoobsługą,
- samodzielnością,
- umiejętnościami szkolnymi,
- troską o zdrowie i bezpieczeństwo.
Osoby z lekkimi niepełnosprawnościami intelektualnymi mają najczęściej problemy w nauce ze względu na zaburzenia dotyczące uwagi, pamięci, mowy, spostrzegania, myślenia czy sprawności motorycznych.
Autyzm a niepełnosprawność
Autyzm to całościowe zaburzenie rozwoju, które pojawia się u dzieci przed ukończeniem 3. roku życia. Polega na nieprawidłowym funkcjonowaniu pod kątem komunikacji, zachowania oraz interakcji społecznych. Taka osoba może nie reagować na polecenia, odczuwać niechęć przed zabawą z rówieśnikami, posiadać trudność w wyrażaniu emocji czy porozumiewaniu – zarówno przy pomocy mowy, jak i gestów.
W szkole bądź w przedszkolu dziecko uznane jest za niepełnosprawne, jeśli posiada orzeczenie o potrzebie specjalnego kształcenia. Taki dokument wydaje odpowiednia poradnia psychologiczno-pedagogiczna. Tak jest również w przypadku dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu.
Czy zespół Aspergera to niepełnosprawność?
Zespół Aspergera to zaburzenie rozwojowe zaliczane do spektrum autyzmu. Potocznie nazywa się go jego łagodną odmianą, ponieważ cechuje się prawidłowym rozwojem mowy i intelektu. Z kolei objawy mogą pojawiać się po 3. roku życia i na początku być bardzo łagodne, prawie niezauważalne. Z tego powodu wiele osób zastanawia się, czy zespół Aspergera to niepełnosprawność?
Dzieci, u których zdiagnozowano ten rodzaj zaburzeń również wykazują potrzebę kształcenia specjalnego i w orzecznictwie – podobnie jak autyzm – zespół Aspergera również jest zaliczany do niepełnosprawności.
Asperger a autyzm – najważniejsze różnice
W trakcie pracy z uczniem autystycznym oraz z zespołem Aspergera, nauczyciel stoi przed nieco innym wyzwaniem. Do największych różnic pomiędzy tymi zaburzeniami należy wyższy poziom funkcji poznawczych i posługiwania się mową w przypadku uczniów z zespołem Aspergera.
Nauczyciel nie dostrzeże u nich ogólnego opóźnienia rozwojowego, które jest cechą charakterystyczną autyzmu. Nauczanie dzieci autystycznych jest bardziej wymagające z uwagi na znacznie niższy poziom samodzielności, komunikacji i ogólnej sprawności intelektualnej.
W pracy z dzieckiem autystycznym nauczyciel m.in.:
- podaje polecenia w prostszej formie,
- stosuje pochwały wobec dziecka,
- używa instrukcji obrazkowych wprowadzając nowe treści,
- przywołuje często uwagę dziecka.
Z kolei w przypadku dzieci z zespołem Aspergera:
- systematycznie przywołuje uwagę i kontakt wzrokowy,
- stosuje proste komunikaty,
- ustala system nagradzania,
- przygotowuje ucznia do wszystkich zmian – zarówno w rozkładzie dnia, jak i otoczeniu,
- nie krytykuje i nie ocenia na tle grupy.
Studia podyplomowe z zakresu pedagogiki specjalnej
Pracować z dziećmi z niepełnosprawnościami intelektualnymi mogą tylko osoby o odpowiednich kwalifikacjach i umiejętnościach. Wyższa Szkoła Kształcenia Zawodowego wychodząc naprzeciw potrzebom słuchaczy stworzyła kierunek Edukacja i rehabilitacja osób z niepełnosprawnością intelektualną (Oligofrenopedagogika), autyzmem oraz zespołem Aspergera (4 sem). Studia mają charakter kwalifikacyjny – absolwenci otrzymują uprawnienia do pracy jako oligofrenopedagog.
