Zaktualizowano dnia 30 czerwca 2023
Według danych Ministerstwa Edukacji i Nauki, w polskich szkołach kształci się ponad 280 tysięcy uczniów, którzy posiadają specjalne potrzeby edukacyjne. Różne stopnie zaburzeń oraz niepełnosprawności stanowią wyzwanie nie tylko dla nich samych, ale również dla grona pedagogicznego, które musi stworzyć optymalne warunki pod kątem kształcenia i wychowania. Wraz ze skalą problemu rośnie więc zapotrzebowanie na osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje do pracy z uczniami o różnych schorzeniach. Jakich? Tego dowiesz się z naszego artykułu.
Czym są specjalne potrzeby edukacyjne i kogo dotyczą?
Termin „specjalne potrzeby edukacyjne” pojawiły się w literaturze naukowej w 1978 r. za sprawą brytyjskiej filozofki i edukatorki Mary Warnock. Uczona po raz pierwszy wyszła z inicjatywą zmiany postrzegania uczniów ze zdiagnozowanymi deficytami i przejścia na bardziej funkcjonalny język rozumienia społecznego ich potrzeb. Sformułowanie stosowane jest na szerszą skalę od 1994 roku, gdy zostało opublikowane w deklaracji UNESCO.
W Polsce specjalne potrzeby edukacyjne są realizowane w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej, której warunki opisane zostały w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. Wynika z nich, że uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych jest m.in. osoba:
- niesłysząca lub słabosłysząca,
- niewidoma lub słabowidząca,
- z niepełnosprawnością ruchową (w tym z afazją),
- niepełnosprawnością intelektualną (zarówno w stopniu lekkim, umiarkowanym, jak i znacznym),
- z autyzmem (w tym z zespołem Aspergera),
- niedostosowana społecznie lub zagrożona niedostosowaniem społecznym,
- ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (np. z dysleksją, dysgrafią, dyskalkulią),
- szczególnie uzdolnieni.
Co to są indywidualne potrzeby rozwojowe?
Według powyższego rozporządzenia, pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana uczniowi polega m.in. na rozpoznaniu i zaspokajaniu jego indywidualnych potrzeb rozwojowych. Ich rozpoznanie jest możliwe dzięki założeniom tzw. diagnostyki funkcjonalnej, według której należy:
- obserwować ucznia i opisać jego problem,
- znaleźć przyczynę trudności,
- określić ich wpływ na funkcjonowanie ucznia w życiu edukacyjnym,
- ustalić środowiskowe czynniki, które wpływają na jego zachowanie oraz funkcjonowanie,
- określić potencjał rozwojowy ucznia oraz cel działania.
Do potrzeb rozwojowych, które należy zaspokoić szczególnie u dzieci zalicza się potrzebę bezpieczeństwa, samoakceptacji, samodzielnego działania, kontaktów społecznych, nowych przeżyć czy pozytywnych wzorców. Informacje na temat indywidualnych potrzeb rozwojowych są zawarte najczęściej w opinii bądź w orzeczeniu wydanym przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną.
Edukacja integracyjna, czyli wspomaganie uczniów z niepełnosprawnościami
Uczniowie, u których zdiagnozowano pewne nieprawidłowości nie pozostają jednak sami ze swoimi problemami. W szkołach i placówkach organizowane są specjalne zajęcia, które rozwijają uzdolnienia i umiejętności niezwykle przydatne podczas nauki – np. logopedyczne, terapeutyczne czy korekcyjno-kompensacyjne.
Popularnym i efektywnym rozwiązaniem, realizującym założenia edukacji integracyjnej, jest także umieszczanie uczniów z niepełnosprawnościami w klasie, w której kształcą się pełnosprawni uczniowie. W ten sposób uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi mogą zredukować wiele barier i zwiększyć swój udział w życiu społecznym.
Edukacja integracyjna i edukacja włączająca – kwalifikacje
Coraz więcej osób zastanawia nie tylko co należy się dziecku z orzeczeniem o niepełnosprawności w szkole, ale również kto może prowadzić zajęcia mające na celu jego powrót do optymalnej sprawności.
Nauczyciele zainteresowani poprowadzeniem swojej ścieżki zawodowej w kierunku edukacji integracyjnej i edukacji włączającej, kwalifikacje mogą zdobyć zapisując się na studia podyplomowe oferowane przez Wyższą Szkołę Kształcenia Zawodowego.
