Starzenie to nieunikniony i wszechobecny proces, który dotyka wszystkich ludzi. Co więcej, od pewnego czasu można zaobserwować zjawisko demograficzne polegające na starzeniu się populacji. Z tego powodu coraz częściej pacjentami terapeutów są osoby powyżej 65. roku życia. Taki stan rzeczy wymaga od specjalistów nie tylko odpowiedniego podejścia, ale również wiedzy z niezwykle ważnych obszarów w pracy terapeutycznej z osobami dorosłymi, takimi jak psychogeriatria. Aspirujący terapeuci środowiskowi zapoznają się z nią m.in. w trakcie realizacji kwalifikacyjnych studiów podyplomowych.
Skąd biorą się zaburzenia lękowe u osób starszych?
Diagnoza stanu psychicznego osoby starszej wymaga uwzględnienia jej sytuacji środowiskowej. Aby prawidłowo interpretować jej zachowanie, bardzo ważne jest zrozumienie roli, którą pełni – zarówno w rodzinie, jak i danej społeczności. Dzieje się tak z uwagi na kilka wariantów sytuacji życiowej osoby starszej, która może:
- być niezależna,
- mieszkać wraz z innymi członkami rodziny,
- wymagać częstych wizyt opiekuna, pielęgniarki lub członków rodziny,
- przebywać w domu spokojnej starości.
Jak się okazuje, nieustanna opieka może być dla opiekuna, jak i samego pacjenta obciążeniem nie tylko finansowym, ale również emocjonalnym. Mniejsza odporność na obciążenia psychiczne nie jest tylko wynikiem samego wieku, ponieważ mechanizmy radzenia sobie z różnymi sytuacjami jest u pacjenta na takim samym poziomie, jak na wcześniejszych etapach życia.
Przykładowo, przejście na emeryturę tylko w połączeniu z innymi czynnikami (np. stan zdrowia czy sytuacja materialna) może być powodem zaburzeń psychicznych. Przyczyną zaburzeń lękowych u osób starszych mogą być choroby somatyczne wpływające negatywnie na sprawność poznawczych funkcji, a także przewlekłe choroby układu krążenia, cukrzyca lub stan pacjenta po przebyciu ciężkich chorób lub zabiegów.
Diagnoza chorób psychicznych wieku starczego
Aby ocenić stan psychiczny chorego seniora, ważne jest uwzględnienie jego wszystkich ograniczeń – pod kątem motoryki, zaburzeń słuchu i wzroku czy zmniejszonej sprawności funkcji poznawczej. Wszelkie badania specjalistyczne i laboratoryjne powinny być zawsze uzupełnione o wywiad z osobami z najbliższego otoczenia pacjenta. Badania z kolei najczęściej przeprowadza się w mieszkaniu chorego, a rozmowa powinna przebiegać z adekwatnym do wieku szacunkiem.
Jakie występują choroby psychiczne wieku starczego?
Do najczęstszych chorób psychicznych seniorów zalicza się:
- otępienie – objawia się głównie zaburzeniami pamięci i orientacji; może być początkiem choroby Alzheimera,
- schizofrenia – częściej występuje u starszych kobiet niż mężczyzn i objawiać się może izolacją, niską samooceną i ogólnym przygnębieniem,
- depresja – choć jej rozpoznanie u seniorów może być skomplikowane (z uwagi na dużą liczbę objawów oraz ich różne pochodzenie), często dotyka osoby po 65. roku życia, które skarżą się np. na utratę apetytu, zaburzenia koncentracji, uporczywe bóle,
- zaburzenia lękowe oraz pourazowe zaburzenia stresowe – są jednym najczęstszych zaburzeń osób starszych, którym towarzyszom m.in. napady paniki; występują np. u weteranów wojennych.
Na pomoc terapia środowiskowa i psychogeriatria
Specjalistą, który zapewnia pomoc seniorom z zaburzeniami emocjonalnymi i psychicznymi w ich środowisku społecznym jest terapeuta środowiskowy. To zawód o charakterze opiekuńczo-usługowym, którego celem jest udzielanie wsparcia nie tylko samemu pacjentowi, ale również jego rodzinie czy lokalnej społeczności.
Terapia środowiskowa polega na nawiązaniu kontaktu z pacjentem oraz rozpoznaniu jego możliwości i potrzeb. Specjalista planuje i opracowuje działania terapeutyczne, a także indywidualny plan wsparcia o charakterze społecznym. Realizuje zadania zarówno poprzez działania indywidualne, jak również współpracując z wielospecjalistycznym zespołem. Mogą być to m.in. pracownicy medyczni, ośrodków wsparcia czy specjaliści z zakresu psychogeriatrii.
Wymagane studia terapeutyczne
Pracę o charakterze terapeuty środowiskowego mogą podjąć jednak tylko osoby o odpowiednich kwalifikacjach. Aspirujący terapeuci środowiskowi mogą je zdobyć zapisując się na podyplomowe studia terapeutyczne stworzone przez Wyższą Szkołę Kształcenia Zawodowego.
Uczelnia posiada w swojej ofercie także kierunek Gerontologia i opieka nad osobami starszymi, który przygotowuje słuchaczy z wiedzy niezbędnej do podjęcia pracy przy różnorodnych formach wsparcia seniorów.
